Odadavamlı materiallardan istifadə zamanı yüksək temperaturda (ümumiyyətlə 1000~1800 °C) fiziki, kimyəvi, mexaniki və digər təsirlərlə asanlıqla əriyir və yumşalır və ya eroziya nəticəsində aşınmaya məruz qalır, ya da çatlayır və zədələnir ki, bu da əməliyyatı dayandırır. Çirklənmiş material. Buna görə odadavamlı materialın müxtəlif iş şəraitinə uyğunlaşa bilən xüsusiyyətlərə malik olması tələb olunur. Odadavamlı materialların yüksək temperatur göstəricilərini müəyyən edən 4 göstərici aşağıdakılardır:
(1) Refrakterlik
Refrakterlik, yüksək temperaturun təsiri altında materialın müəyyən bir yumşalma dərəcəsinə çatdığı temperatura aiddir və materialın yüksək temperatur təsirinə qarşı işini xarakterizə edir. Odadavamlılıq materialın odadavamlı kimi istifadə oluna biləcəyini mühakimə etmək üçün əsasdır. Beynəlxalq Standartlaşdırma Təşkilatı, odadavamlılığı 1500 ℃-dən yuxarı olan qeyri-üzvi qeyri-metal materialların odadavamlı materiallar olduğunu müəyyən edir. O, materialın ərimə nöqtəsindən fərqlidir və müxtəlif minerallardan ibarət çoxfazalı bərk maddələrin qarışığının hərtərəfli ifadəsidir.
Odadavamlılığı təyin edən ən əsas amil materialın kimyəvi mineral tərkibi və paylanmasıdır. Müxtəlif çirkli komponentlər, xüsusən də güclü həlledici təsiri olanlar, materialın odadavamlılığını ciddi şəkildə azaldacaq. Buna görə də istehsal prosesində xammalın təmizliyini təmin etmək və yaxşılaşdırmaq üçün müvafiq tədbirlər nəzərdə tutulmalıdır.
Odadavamlılıq maddəyə xas olan mütləq fiziki kəmiyyət deyil, material xüsusi sınaq şəraitində ölçülən xüsusi yumşalma dərəcəsinə çatdıqda nisbi texniki göstəricidir. Sınaq materialı müəyyən edilmiş üsula uyğun olaraq kəsilmiş üçbucaqlı konus (sınaq konusları adlanır) və müəyyən bir istilik dərəcəsi ilə sabit əyilmə temperaturu ilə standart kəsilmiş üçbucaqlı konus (standart konus adlanır) halına gətirilir. İstilik və odadavamlılıq test konusunun əyilmə dərəcəsini standart konusun əyilmə dərəcəsi ilə müqayisə etməklə müəyyən edilir. Kəsilmiş üçbucaqlı konusun aşağı dibi hər tərəfdən 8 mm, yuxarı dibi hər tərəfdən 2 mm, hündürlüyü isə 30 mm-dir. Ölçmə zamanı yüksək temperaturda piramidada maye faza görünə bilər. Temperatur artdıqca maye fazanın miqdarı artır, maye fazanın özlülüyü azalır, konus yumşalır. Yumşalma müəyyən bir səviyyəyə çatdıqda, konus öz ağırlığına görə tədricən əyilir. Test konusu və standart konus eyni vaxtda onların zirvəsi şassi ilə təmasda olana qədər əyildikdə, standart konusun müəyyən edilmiş əyilmə temperaturu sınaq konusunun odadavamlılığı kimi üstünlük təşkil etməlidir.
Yük altında odadavamlının yumşalma nöqtəsi və ya yük altında odadavamlı deformasiya temperaturu kimi də tanınır, bu, odadavamlının yüksək temperaturun və sabit yük altında yükün birləşmiş təsirinə müqavimətini və ya odadavamlının açıq plastik deformasiya nümayiş etdirdiyi temperatur diapazonunu göstərir. Odadavamlının maksimum xidmət temperaturu yük altında yumşalma temperaturundan müəyyən edilə bilər. Yük altında yumşalma temperaturu oxşar istifadə şəraitində odadavamlı materialın struktur gücünü ifadə edir və odadavamlı materialın maksimum xidmət temperaturunu təyin etmək üçün əsas kimi istifadə edilə bilər.
Yük altında yumşalma temperaturunu təyin edən əsas amil materialın kimyəvi mineral tərkibidir ki, bu da materialın istehsal prosesi ilə birbaşa bağlıdır. Materialın sinterləmə temperaturu yük altında yumşalma deformasiyasının temperaturuna böyük təsir göstərir. Sinterləmə temperaturu müvafiq olaraq artırılarsa, məsaməliliyin azalması, kristalların böyüməsi və yaxşı bağlanma səbəbindən başlanğıc deformasiya temperaturu yüksələcəkdir. Xammalın saflığının yaxşılaşdırılması və aşağı ərimə və ya həlledicinin tərkibinin azaldılması yük altında yumşalma deformasiyasının temperaturunu artıracaqdır. Məsələn, gil kərpicdəki natrium oksidi və silisium kərpicdəki alüminium oksidi zərərli oksidlərdir.
(3) Odadavamlı materialların yüksək temperaturda həcm sabitliyi
Uzun müddət yüksək temperaturun təsiri altında odadavamlı material qalıq genişlənmə adlanan həcmdə genişlənmə yaradır. Odadavamlı materialın qalıq genişlənməsinin (deformasiyasının) ölçüsü yüksək temperaturun həcmi sabitliyinin keyfiyyətini əks etdirir. Qalıq deformasiya nə qədər kiçik olsa, həcm sabitliyi bir o qədər yaxşı olar; əksinə, həcm sabitliyi nə qədər pis olarsa, hörgü deformasiyasına və ya zədələnməsinə səbəb olmaq bir o qədər asan olar.
Yenidən yandırma xəttinin dəyişdirilməsi tez-tez materialın keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi üçün vacib bir göstərici olan materialın yüksək temperatur həcminin sabitliyini mühakimə etmək üçün istifadə olunur.
Odadavamlı materialların əksəriyyəti yüksək temperaturun təsiri altında büzülür. Yenidən işləmə zamanı odadavamlı materialların əksəriyyəti kiçilir, əsasən yüksək temperaturda materialın yaratdığı maye fazası məsamələri dolduracağından, hissəciklər daha da sıxılır və çəkilir. Yeniləmə zamanı genişlənən bir neçə material da var. Məsələn, silisium kərpic istifadə zamanı polikristal çevrilməsi səbəbindən genişlənir. Bunun səbəbi, silisium kərpicinin çevrilməmiş kvarsı yüksək temperaturda tridimit və ya kvadrata çevrilməyə davam edəcəkdir. Həcmi genişlənən kvars, silisium kərpiclərində təxminən 10% çevrilməmiş olur. Materialın təkrar atəş büzülməsini və genişlənməsini azaltmaq üçün atəş temperaturunu müvafiq olaraq artırmaq və saxlama müddətini uzatmaq effektivdir, lakin çox yüksək olmamalıdır, əks halda material strukturunun vitrifikasiyasına səbəb olacaq və termal şok sabitliyi. Gilin büzülməsini kompensasiya edən yandırma və istifadə zamanı materialda kvars hissəciklərinin genişlənməsi səbəbindən yarımsilis kərpiclərinin həcm dəyişikliyi kiçik olur, bəziləri isə bir qədər genişlənir.
(4) Termal şok sabitliyi
Odadavamlı materialların temperaturun sürətli dəyişmələrinə məhv edilmədən müqavimət göstərmək qabiliyyətinə termal şok sabitliyi deyilir. Bu xüsusiyyət termal şok müqaviməti və ya termal şok müqaviməti kimi də tanınır.
Materialın istilik şokunun sabitlik indeksinə təsir edən əsas amil materialın fiziki xüsusiyyətləridir, məsələn, istilik genişlənməsi, istilik keçiriciliyi və s. Ümumiyyətlə, materialın xətti genişlənmə sürəti nə qədər yüksək olarsa, termal şok sabitliyi bir o qədər pis olar; materialın istilik keçiriciliyi nə qədər yüksək olarsa, istilik şokunun dayanıqlığı bir o qədər yaxşı olar. Bundan əlavə, odadavamlı materialın mikro strukturu, hissəcik tərkibi və forması istilik şokunun dayanıqlığına təsir göstərir.
Göndərmə vaxtı: 15 iyul 2022-ci il